ԽՈՀ ՋԱՀԵԼՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ

Թարմությամբ է շնչում մեր մարմինը կայտառ,
Տանջում է մեզ հաճախ ավելցուկ կորովից.
Մկանների խաղից սուր խտուտ են զգում
Մեր բազուկներն առողջ...

Սիրում ենք մենք կարդալ
Աղջիկների հայացքը խռովիչ,
Նրանց ժպիտները, որոնք անբառ բառով
Զրուցում են մեզ հետ
Երազներից, սիրուց և գորովից...

Քայլից մեր կորովի - մայթերը ժպտում են,
Ժպտում՝ մերթ ծառերի կանաչ կատարներով
Ու մերթ խանութների ցուցափեղկով մաքուր.
Ժամի պես թռչում է, անէանում տարին,
Մինչ պատրաստ ենք կառչել ատամներով
Ուրախության անցնող ակնթարթից թեկուզ...

-Ջահել ենք մենք, այո՛,
Ինչպես որ չեն եղել տարեկիցները մեր
Ո՛չ մի երկնքի տակ, ո՛չ մի դարում...
Բայց լինելով առույգ, երջանիկ և առողջ,
Մենք անփույթ չենք եղել
Անգամ մեր մանկական տարիներում այն վառ.-
-Հանգամանքները մեզ հասուն են դարձրել
Կարծես մեր տարիքից ավելի վաղ...

II
Մեծ Հոկտեմբերն էր, որ մեզ սերմանեց,
Եվ առաջին ճիչը,
Մեր առաջին ճիչը
Անլսելի դարձավ այն խոլ կռիվներում,
Ուր թշնամին իբրև դժնատեսիլ անեծք
Կախվել էր մեր անմեղ օրոցքների վրա,
Մինչդեռ, իբրև բարի և փրկարար հուռութք,
Հնգճյուղանի աստղը
Իր բախտի հետ նաև մեր կյանքն էր պաշտպանում...

Մենք առաջինն էինք, որոնց մկրտեցին
Ո՛չ մյուռոնով թթված,
Այլ ռևոլյուցիայի ավազանում,
Եվ առաջին բառը, որ սերտեցինք,
Չէր կրկնված անուն,
Որով մորը, հորը, եղբորն են անվանում.-
Դեռևս քայլելով չորեքթաթիկ,
Մենք նախ շշնջացինք.
-Լենին պապիկ…

Մենք առաջինն էինք, որ մեր մոր ստինքից
Ներծծեցինք կարծես
Մոր կաթի հետ նաև հասուն խելք ու բնազդ,
Ու մեր մանկությունը անցավ և՛ մանկաձև,
Բայց յուրովի՛ այնքան,
Այնքան տարբե՛ր սակայն,
Որ հին սերունդներին թվար գուցե
Ո՛չ մանկություն բնավ...

Ի՞նչ էր հեքիաթների կրտսեր ու քաջ որդին
Նրա քեռու, իմ հոր և քո եղբոր առաջ.
Ի՞նչ էր հեքիաթների լուսավոր ու մթին՝
Իրար միշտ հակառակ աշխարհների
Ներհակությունը պա՜րզ և հասարակ -
Իրական աշխարհի ներհակության առաջ...

...Մեր խաղերն իսկ կարծես
Ձևված էին օրվա ահեղ անց ու դարձի
Եվ իրական կյանքի ներհակության վրա,
Երբ մենք փոշիներում նեղ փողոցի,
Այգիներում բերրի, արոտներում անբերք
Ո՛չ թե խաղում էինք «պահմտոցի»,
Այլ «մարտնչում» էինք «բուրժուի» դեմ...

Այսպես մենք մեծացանք ու ապրեցինք կյանքում,
Բայց դեռ չգիտեինք, թե ի՛նչ է «կյանք», «ապրել»,
Երբ ահավոր մահը մեզ հանդիպեց.-
...Տուն դառնալով «կռվից», փոշիներով «արնոտ»,
Դեռ առաջին անգամ մինչ այդ մեզ անծանոթ
«Ուրախություն» բառը նո՛ր միայն հասկացած
(Կռիվ-խաղում տարած մեր հաղթության պատվին),-
Ո՞վ չտեսավ արդյոք դառն արցունքի կաթիլ
Իր հոր արևախանձ քթարմատին,
Ո՞վ չլսեց արդյոք հեկեկանքը իր մոր.

-Ինչո՞ ւ:
-Մեռել է...
-Ո՞վ...
-Լենին պապին...

...Այսպես մեր հոգու մեջ կյանքը իրար խառնեց
Մեր առաջին վիշտը և առաջին խինդը,
Մեր առաջին վիշտը, որ մատներով քարե
Կմճտեց մեր սիրտը... սակայն բերեց նաև
Եվ առաջին միտքը.

-Ապրել ու պայքարել
Ինչպես Լենինն ինքը...

III
Իսկ նա պատվիրել էր նախ սովորել:

-Դպրո՛ց, ուսումնարա՛ն, գիրք ու հրա՛շք...
Մեր աչքերի առաջ միանգամից
Հանկարծակի իրեն դրսևորեց
Մի անծանո՜թ աշխարհ նո՛ւյն աշխարհի վրա:

Գալիքը մեր կյանքի
Հեռո՜ւ-հեռուներից մեզ երևաց արդեն,
Դրսևորեց իրեն պարզ ու որոշակի,
Երբ մեր առաջ կանգնեց անցյալի դեմ:

Մենք իմացանք արդեն,
Որ քարն իր ծավալով է ջուր արտամղում,
Ուստի հարկավոր է լինել ո՛չ թե թեթև,
Այլ մե՛ծ, ծանրաբարո՛ և ծավալո՜ւն:

Մենք իմացանք արդեն
Օրենքը հակադարձ բաղդատության.
Դու թո՛ւյլ լինես եթե՝
Ուժեղ պետք է լինի չար թշնամին քո տան:

Մենք իմացանք նաև,
Որ մենք ծնվել էինք, աշխարհ եկել
Ո՛չ լոկ մեր մայրերի արգանդից մերկ,
Այլ խավարից խարխուլ հին աշխարհի.-

Ուստի՝ նախ և առաջ մեզ օթևա՛ն էր պետք,
Հարկավոր էր կերտել դաստակերտնե՛ր քարից,
Հարկավոր էր կերտել գործարաննե՛ր բազում
Եվ քաղաքնե՜ր շինել պայծառ ու բազմամբոխ,
Քամել ու ամբարել բերք ու բարիք փարթամ,
Որ այնուհետ միայն մեր բերանում լեզո՛ւն
Եվ մեր կրծքի ներքո արդարացի խանդով
Սե՛րը, ցանկությո՜ւնը և տենչա՜նքը խայտար...

Եվ առաջին սերը մեզ շա՜տ ուշ այցելեց -
Պատանության փակվող դարպասների առաջ,
Քանզի կառուցման ու կերտման մոլուցքի մեջ,
Աննախադեպ մի նոր կյանքի համար
Պայքարի դիրքերում,
Կարծես ո՛չ ժամանակ և ո՛չ էլ ցանկություն
Ունեցանք մենք՝
Հույզերը անձնական,
Մեր զգացումները տեսնել և դիտելու...

Իսկ մինչ այդ, մինչ այն -
Նա մեր կրծքի ներքո միանգամից աճեց,
Հսկայացավ իբրև առասպելի մանուկ:
Բայց շատերը մեզնից
Մեկ ուրիշի առաջ դեռ այն չէին բացել,
Երբ անխուսափ դարձավ կամ այն կրկի՛ն գոցել,
Կամ նրա հետ մեկտեղ և միասին -
Մերթ այն իբրև ամուր զրահ հագած,
Մերթ զրահի ներքո՝ մեր կրծքի տակ փակած,-
Ելնել մեզ փրկելու չար օրհասից...

Նենգ թշնամին արդեն մեր դռանն էր հասել
Խաղաղ մեր շեները այրող իր առաջին ինքնաթիռով...
Ու մենք լուռ փակեցինք դասագիրքը մեր բաց,
Թողած դպրո՛ց, դասե՛ր,
Կիսատ թողած նաև խոստովանքը սիրո,
Ելանք ի մա՛րտ, գրո՜հ...

IV
Ջահելությունը մեր
Վրա հասավ կռվի թեժ դիրքերում,
Խրամատում խոնավ,
Մեր հայրենի տնից հաճախ այնքա՜ն հեռու,
Փրկության ու մահվան ակնթարթի առաջ:

Նա ծովերում թրջվեց և չխեղդվեց հազիվ
Ալիքներից գոռոզ և կատաղի,
Դուրս ելնելիս բերած մեջքի վրա
Ջրականի սպին, իսկ կոպերի վրա՝
Քարացած մրմուռը օվկիանոսյան աղի...

Թրջվե՜ց, օ, նա թրջվեց և ցամաքում՝
Քրտինքից ավելի իր արյունով,
Եվ չորացավ եթե՝ նա չորացավ անգութ
Բոցերից այն, հրից այն խոլ հրդեհների,
Որոնք իր հայրենի տունն էին ճարակում...

Ջահելությունը մեր...
Գնդակն առավ նրան և խոցոտեց,
Վառոդի ծուխն անգամ
Կարծրացավ կիսախանձ նրա թարթիչներին...
Տանկը նրան ոտնեց
Եվ արկերի անթիվ բեկոր-պատիճներից
Կերպարանքը նրա
Ոչ այն է թե կարծես նոր ծաղկատար դարձավ,
Ոչ այն է թե հանկարծ ընդմիշտ պեպենոտվեց...

Այո՛, տեսավ նա մահ, կործանում և ավեր
Ապրեց անկում, արյուն և արհավիրք,
Բայց ինքն իրեն երբե՜ք, երբե՛ք նա չդավեց
Եվ ինքն իրեն փրկեց օրհասական ժամին...

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

V
...Այսպես, պատերազմի սարսափները ապրած,
Ապրած զրկանքների, լարման պահեր,
Որոնց չէր դիմանա
Ուրիշ ոչ մի մկան, ուրիշ նյարդ ու ջիղ,-
Մենք քայլում ենք հիմա նորից առո՛ւյգ, ջահե՜լ,
Մենք քայլում ենք հիմա
Կեցվածքներով հպարտ և հայացքով վճիտ:

Մենք քայլում ենք հիմա
Եվ աշխատում, գործում և երազում նորից,
Եվ ժպտում ենք խաղաղ՝ նման մանկան,
Ու պատրաստ ենք անգամ
Մարող վերջալույսի երփներանգ գույներից
Նորից գծել ջահել կնոջ ու աղջկա
Կերպարանքներ թովիչ -
Հանդերձներով շքեղ, երերածուփ...
Ու պատրաստ ենք անգամ,
Առանց հարցընելու վաճառման գներից,
Նրանց համար գնել երկինքներ ու աստղեր,
Եվ դղյակներ՝ սիրո խորհուրդներով լեցուն...
Այո՛, ջահել ենք մենք,
Մեր մարմընով կայտառ, մեր սրտերով արի,
Մեր աշխարհո՛վ, հողո՛վ,ապագայո՛վ.
Ջահել ենք մենք, սակայն և միևնույն պահին
Կրած տառապանքով, մաքառումով, ցավով,
Անցած և դեռ գալիք փորձանքներից
Ո՛վ կարող է ասել՝ քանի՜ հազար դարի
Իմաստություն ու փորձ, զգոնություն մի սառն
Եվ տաք բոցկլտումներ ու ժայթքումներ դիզած...

Դո՛ւ, որ դարեր հետո
Փորձես պիտի կերտել մեզ արժանի արձան,
Դո՛ւ, որ լոկ գրքերի անկյանք արահետով
Կուզես մեր դեմքերը տեսնել պարզ ու պայծառ,
Հազարամյակների փոշիների տակից,-
Ուզում եմ քեզ օգնել, արվեստակի՛ց:

Պե՛տք չեն հղացումներ, գյուտեր տաղանդավոր,
Սլացումներ ըմբոստ ու կեցվածքներ խրոխտ,
Նույնպես անթեք գլուխ, համառ ծնոտ պետք չէ՛:
Աշակերտի նման
Դուք մեր դեմքը միայն... պատճենեցե՛ք:
Նա ամե՜ն ինչ կասի իր գծերով -
Եվ այնքա՜ն հասարակ,
Եվ այնքա՜ն անսովոր:

Պատվանդանի վրա
Պետք չէ փորագրել ո՛չ մի անուն:
Առանց այդ էլ պիտի մեզ ճանաչեն նրանք:

Ուրիշ այդ ո՛ր դարում,
Ուրիշ ո՛ր աշխարհում
Կա՛ր, կարո՛ղ էր լինել մի այսպիսի սերունդ -
Հավերժորեն կայտա՛ռ, երիտասա՜րդ,
Եվ միևնույն պահին՝
Իմաստությամբ, փորձով, տառապանքով հարուստ....

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 30.06.2011

ԱՆՁՆԱԿԱՆ ՀԱՐՑԱԹԵՐԹԻԿ

Հարցաթերթի՞կ,
Խնդրեմ այսպե՛ս լրացրեք -
Կուզեք՝ ձեր մտքի մեջ, կուզեք՝ ձեր թղթերում.

-Երբ ողջ աշխարհը մեր
Առաջնորդի ննջող շիրմի առաջ
Ամբողջ հինգ րոպե համրացավ ու լռեց,
Ինչպես վշտահորձանք փոթորիկից հետո
Անտառներն են լռում խորախորհուրդ,-
Մայրս գալարվում էր... երկունքի մեջ...
Եվ առաջին ճիչը, որ կրծքիս տակ ծնվեց,
Իմ առաջին ճիչը - անգիտակից ցավով -
Անլսելի դարձավ սգո համազարկի
Ահեղ բոմբյունի մեջ...

Այնուհետև խնդրեմ լրացրեք այսպե՛ս.

-Նախնիքս -հողագործ,
Գաղթած Պարսկաստանի ինչ-որ գյուղից,
Հայրս, որ դեռևս աշխատում է՝ նույնպե՛ս,
Մայրս -տնտեսուհի:

-Ազգությո՞ւնըս: -Հայ եմ՝
Ավելի քան ամբողջ երկու հազար տարի:

-Մասնագիտությո՞ւնըս: -Կյանքին նայել
Միա՛յն բարձունքներից ապագայի:
-Սովորել եմ կյանքից,
Թեպետ ավարտել եմ համալսարան:

-Վա՞յրը աշխատանքիս.-
Դեռ ուսանող էի, երբ ինձ բանակ տարան:

-Բարեկամներ ունե՞մ ես արտասահմանում.-
Որքան որ կամենաս, որքան շուրթդ բերի:
Երկրագնդի բոլոր գոտիների վրա,
Կա՛ն, տանջվո՜ւմ են նրանք,
Որքան էլ որ մերոնք
Հեռու Պորտ-Արտուրից հասնելով մինչ Բեռլին,
Իրենց անցած ուղու հաղթական հետքերով
Նրանցից շատերին ազատություն բերին:

-Դատի տա՞կ: Քավ լիցի, ո՛չ, չեմ եղել,
Չհաշվելով լոկ այն, որ երեք թե չորս օր
Ընկել եմ թշնամու օղակի մեջ
Իմ թեկուզ և փոքրիկ զորամասով:

-Չորս լեզու եմ, այո՛, տիրապետում -
Հայերենից բացի նաև երեք... զենքի,
Որով կարող եմ ես գալիք գոտեմարտում
(Հակառակ մեր կամքի եթե մի օր նա գա),
Ինչպես հարկն է խոսել
Լեզվագարների հետ ամերիկական:

-Ես արտասահմանո՞ւմ: Կասկածո՞ւմ եք միթե.
Ինչ խոսք, որ եղել եմ, կռվե՛լ և ոչ դիտել:-
Բուդապեշտո՛ւմ, Լոձո՛ւմ, Վարշավայո՛ւմ
Գարեջուր չեմ ըմպել, այլ թափել եմ արյուն,
Իսկ Վայմարում,
Մոռացած, որ արդեն կորցրել եմ մի թև,
Երկու թևով կարծես
Մորս պես գրկել եմ հաղթական Մայիսը...
Չկա՞ն ուրիշ հարցեր:
Իսկ խառնվածքի՞ մասին,
Իսկ այն մասին, թե ես ի՞նչ եմ նախասիրում:

Իսկ այդ առթիվ, խնդրեմ, հաղորդեցեք այսպես.

-Սիրում եմ ես ապրել պայծա՜ռ, խնդումնասի՜րտ,
Ապրել առօրյայո՛վ, երազներո՛վ,
Հորիզոնո՛վ հեռու:
Չեմ զլանում երբեք
Ընթերցել այն, ինչ գրվում է ի՛նձ համար
Կանանց՝ գորովանքից մշուշված աչքերում:

Սիրում եմ ես նաև
Իմ սեփական սրտին ա՛յն հայացքով նայել,
Որով նայում եմ ես դեռ անմշակ,
Բայց արյունով գրված իմ երգերին...

Սիրում եմ ես նաև
Այս ամենի՜ց ավել,
Իմ սեփական բազկի երակներով
Զգալ շունչը դարի,
Շունչս նրա շնչին միշտ համաչափ պահել:
Եվ վերջապես՝ ապրել այնքա՛ն տարի,
Ու չմեռնել այնքա՜ն,
Մինչև որ աշխարհում՝ Հիմալայից - Անդեր
Եվ Անդերից - Մասիս,
Իմ սեփական և իմ հաղթ ձեռքերով
Պարզեմ մի բորբ դրոշ...

Սակայն եղեք ներող...
Ճիշտ որ ես մի վայրկյան
Մոռացա, որ գալիք օրվա մասին
Հարցաթերթիկի մեջ կետեր չկան...

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ԻՐԻԿՆԱՅԻՆ

I
Երբ իրիկունն է վար իջնում, մութն է խայտում ալիք-ալիք
Իմ աշխարհի վրա խաղաղ,
Լապտերները երբ վառվում են, ասես իբրև զգոնություն,
Ու լուռ թարթվում նվիրական սրտադողով,
Մինչդեռ, կարծես թե զգալով խոսքի կարիք,
Խռովահույզ մի տագնապով սկսում է սիրտս խաղալ,
Ես թողնում եմ թուղթ ու գրիչ
Ու ելնում եմ կրկին փողոց:

II
Հորդում է լույսն ամեն տնից, ամեն բացված լուսամուտից,
Անկյունամերձ ձիգ սյուների կենտ աչքերից մետաղակոպ,
Իսկ մայթերում - լուսավարա՜ր, կիսամթի՜ն -
Կանա՛յք, մարդի՛կ և աղջիկնե՛ր
Զբոսնում են ժպտուն ու գոհ:

Սիրում եմ ես իրիկնային պահն այս գերիչ,
Երբ շրջելով ամենքի հետ,
Քեզ թվում է, որ մենակ ես - ինքդ քեզ հետ...
Երբ փողոցը, մայթերն առած ամեն տարիք,
Ամեն ժպիտ, ամեն ճաշակ,
Հարազատ են դարձնում հոգուդ
Անծանոթին և օտարին...

...Փլվում է սիրտդ բեռան տակ չեղած բառի,
Որով ուզում ես ողջունել, օ՜, ինքդ էլ չգիտես ո՛ւմ...
Եվ այդ պահին,
Նմանվում է սիրտդ խորին մի անտառի,
Որի խորքում անհայտ, սակայն սիրող մի աչք,
Քո մտածումը դեռ թերի

Ու երազներդ է լրտեսում...

III
Ժամն է հնչում...
Ժամացույցի տակտերի հետ
Տրոփում է սիրտս անկանգ:
Վաղո՜ւց էի քեզ սպասում, իրիկվա հետ,
Եվ դու եկար:
Եվ դու եկար, վարսերը քո -
Իրիկնային լույսերի պես հարուստ ու շեկ,-
Գիրգ ծոծրակիդ վրա խրձած,
Այն քայլվածքով,-
Երերածուփ, բայց և հանգիստ,-
Որով նավը ծովից արձակ
Ներս է մտնում նավահանգիստ...

Սիրում եմ ես այս պահերին քեզ հետ լինել,
Խաղաղության այս պահերին,
Ինչպես որ դու ինձ հետ էիր կռվում երեկ՝
Ինձ սպասող ջերմ հայացքով քո աչքերի:
Սիրում եմ ես քեզ հետ լինել այս մայթերում իրիկնային,
Այս փողոցում,
Եվ քո առաջ սիրտս բացել, ինչպես - նայի՛ր,
Կայտառ քամին,
Մեղմ խաղալով հանդերձիդ հետ իրիկնային,
Քո ուսերն է իմ դեմ բացում:

Այս փողոցում...

Այստե՛ղ եմ ես պատանությունն իմ կորցրել,
Դարձել հասուն,
Եվ այն, ինչ որ շռայլորեն բնությունն է առատ ցրել,
Գտել եմ ես, այս փողոցում:
Գտել եմ քե՛զ...
Գտել եմ քե՛զ, ինչպես այս մայթն՝ այս փողոցին
Եվ այս սյունին՝ այս լապտերը - մեղմ կկոցված
Իր մետաղե կենտ կոպի տակ կանաչավուն,
Որի ջերմին սարսռոցից
(Քո աչքերի թարթումներին այնքա՜ն նման)
Իմ մարմինն է փշաքաղվում...

Կուզես՝ թատրո՛ն, կուզես՝ ա՛յգի,
Կուզես՝ կինո՛,-
Սրտիս տակտով քայլերս ահա քոնն են հավետ:
Կուզես շրջենք իրարու հետ՝
Լույսերի մեջ - թարթիչներիդ ստվերի տակ,
Ստվերի մեջ - քո աչքերի լույսով հստակ,
Եվ կամ, եթե կուզես, անգի՛ն,
Նստենք թեկուզ ամռան շոգից ապաքինող
Այս արծաթե ավազանի հարթ պռունկին...

IV
Նստիր մոտի՛կ,
Արդյոք երե՞կ կռիվն անցավ,
Եվ հենց այսօ՜ր քո սիրելի կերպարանքով
Հաղթանակը մեզ հանդիպեց...
Հաղթանա՜կը...
Նստիր մոտի՛կ:
Ես ուզում եմ նրան զգա՜լ,
Նրա՛ն զգալ՝ քե՛զ գրկելով այն մատներով,
Որոնցով ես քանի՜ անգամ
Շոշափել եմ քունքը մահի՝
Հանուն այս խո՛ր, պայծա՜ռ պահի
Նրան իմ կյանքը մատնելով...
Ե՛ս, որ երբեք չեմ դողացել մահվան առաջ,
Չե՛մ սարսափել երբեք մահից,
Ե՛ս, որ գիտեմ -
Կյանքն էլ ձե՛զ պես - կանանց նման -
Անհուն սերն իր խիզախներին է լոկ տալիս...

Այո՛, սիրում եմ այս պահերն իրիկնային,
Ինչպես պոետն իր նորագյուտ
Քնարական տողն է սիրում,
Երբ ուզում է քեզ նմանին
Երգով սիրող սիրտը բանալ:
Կրկի՛ն սիրո՜ւմ եմ այս պահերն իրիկնային
Որպես կարմիր բանակային
Որ մեկընդմիշտ իր արյունով շահել է քեզ -
Շահել է սեր ու հաղթանակ...

V
Դեռ չեմ ապրել հուզումներդ կրծքիս վրա,
Սպասումի իմ կարոտը իր դիրքերը դեռ չի թողել,
Կոկորդիս մեջ դեռ կռվում է խեղդիչ ծուխը սուր վառոդի
Քո սեփական բուրմունքի՛ հետ...
Թաքուն ցավից դեռ տնքում է վերքը ոտիս,
Մինչ սրտիս մեջ բողբոջում է մի ցանկություն
Ե՛վ մարդկային, և՛ բնական -
Ինձ հայր տեսնել և քո գրկում տեսնել որդի,-
Այնտեղ սակայն,
Ատլանտյանի մյուս ափում,
Դոլլարներով և արյունով ճարպակալած
Ինչ որ անհագ կենդանիներ, որ - ի՞նչ արած -
Սովորույթով դեռ կոչվում են նույնպե՛ս մարդիկ,
Ջանում են, որ չապրե՜նք մեկտեղ,
Չզգա՛նք իրար...

Մի՛ սարսափիր լուտանքներից,
Գալիք կռվի ուրվականից այդ թերթային...
Հիշի՛ր, որ դեռ իմ ոտքերին
Փոշիներ կան, բերած հեռու
Ուղիներից մարտաերթի,
Եվ հաղթողի իմ աչքերում -
Հաղթության ցոլք, լույս ու հրթիռ...

Հիշի՛ր, որ իմ սիրող սրտին
Խորթ է ամեն ահաբեկում,
Որ պատրաստ եմ ելնել կրկին
Պաշտպանելու իմ հո՛ղն ու քե՛զ...
Պաշտպանելու իմ հո՛ղն ու քե՛զ
Այն վա՜ռ սիրով, որ իմ հոգում
Երջանկությա՛ն, խաղաղ կյանքի՛
Խոր արմատներ է արձակել...

Հիշի՛ր դու այդ և թույլ տուր ինձ,
Իմ՝ զինվորի կոշտ ափերում
Քո դաշինքի ձեռքը զգալ,
Զգալ, այնքա՜ն, այնքա՜ն մոտիկ,
Որքան հեռո՜ւ է թշնամու
Ցանությունը օտարոտի...

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ՔԱՐՏԵԶԻ ԱՌԱՋ

Ահա քարտեզն իմ դեմ -
Հողագունդը համայն,
Որ չգիտես ինչից, ինչ խոլ ուժից, ահա
Ծեփվել, տափակվել է իմ տան պատին.
Եվ իմ մատն է շարժվում նրա երկայնքն ի լայն,
Քաղաքներ է մտնում նա բազմաթիվ.-
Չի՛ մոտենում ոմանց,
Կարծես թե ինքն իրեն չանարգելու համար,
Իսկ ոմանցից հեռու,
Իբրև հարգ ու պատիվ,
Մի պահ ակնածանքով անշարժանում...

Ահա քարտեզն իմ դեմ -
Սարդոստայնի նման
Սարքած խաչմերուկներ ու գծերի հանգույց,
Ուր ամեն գույն կարծես ունի տարբեր իմաստ
Եվ ամեն մի երկիր՝ ուրիշ մի գույն.-
Մեկը դեղին՝ դեղնած կարծես ներքին մաղձից,
Մյուսը գորշագույն՝ մոխրի նման,
Մեկը դժգույն, գունատ,
Կարծես իր դարավոր ճնշումից ու քաղցից,
Մյուսն՝ օտար փայլով շառագունած...

Այս քարտեզն է ահա իմ աչքերի հանդեպ,
Ուր գույների, բոլոր երանգների ծովում
Իմ երկիրն է շողում,
Իմ երկիրը բոսո՛ր, կարմրահանդերձ...
Եվ իսկապես, արդյոք չունե՞ն ներքին իմաստ
Այս գույները բոլոր, նշաններն այս թաքուն:
Բարբաջա՞նք է անմիտ,
Սակայն ահավասիկ իմ աչքերի դիմաց,
Գծով ցանկապատված այս վանդակում,
Կարծես թե պահված է մի գայլ պոչատ,
Որ թաթերը խրած Հռենոսից այն կողմ,
Երախը լայն բացած,
Դեպի մեզ է նայում վայրի ախորժակով:

Եվ գծերն այս...
Մի՞թե ձեզ չեն ասում ոչինչ:
Չեմ հարգում գծերն այն, շոշափուկներն այն ջիլ,
Որ երկիրն այս ծերուկ
Տարածում է հեռու -
Շոտլանդիայից մինչև Ցեյլոն ու Հնդկաչին,
Նա, որ Լամանշից վեր,
Ծովային մի հսկա հիդրայի պես,
Ցցել է իր մեջքը ջրերի մեջ վճիտ:

Եվ կամ թե սա, կարծես
Լինի մի կենտ կոշիկ երկայնաճիտ
(Մյուս թաթը իր հին փառքի հետ կորցրած),
Որ թաղվել է կիսով ծովում Միջերկրական
Եվ չի սուզվել սակայն...
Է՛հ, թող և չսուզվի,
Ու թող ապրի, մնա, որքան ինքը կուզի,
Միայն թե թող ապրի խղճով մաքուր
Եվ անառիթ, կամ թե պատրվակով մի սուտ
Խաղաղ հարևանի տուն չխուժի...

...Հենց այստեղ է հատվում այն ծովային ճամփան,
Որով կարող եմ ես ամենուրեք հասնել,
Ամենուրեք, ուր որ սիրտս ուզի:
Բայց միտք ունի՞ արդյոք ձանձրույթից սիրտ մաշել,
Անցնել մյուս ափը անծայր օվկիանոսի
Եվ այն հողը մտնել, որն իբրև պարզ կշեռք
Պանամայի բարակ կշռափայտից
Կախած իր հակամետ նժարներով երկու՝
Դոլլարների վարկով,
Եվ նորագյուտ արնոտ ատոմային արկով
Երկրագնդի բախտը կշռե՞ լ է հավակնում...
Եվ ավելի լավ չէ՞ անցնել փոքր-ինչ կուզիկ
Դարավանդը այս թեք, որից փոքր այն կողմ
Էգեյանն է նազում անփութորե՜ն անփույթ...
Ցուցամատս է դողում լարման ուժից,
Առանձին չափով է այստեղ սիրտս խփում...

Ծովն է կապո՜ւյտ, կապո՜ւյտ -
Նման մաքուր խղճի՝
Հանցապարտ ափերի քարե սրտին փարված,
Իսկ մաքրաթույր ծովի երկու ափում,
Իբրև խարխուլ մեջիթ,
Մի երկիր է փռված...

Իր ջրերով ծովը երկփեղկել է նրան,
Կիսել անհավասար երկու մասի,
Բայց այդ իրավունք է մի՞թե տալիս նրան,
Որ իր օրինակով միջահատի, կիսի
Մի հողաշերտ (ծանո՜թ և հարազատ անուն),
Ուր աղբյուրն այս մասի
Այնտե՛ղ է լիճ դառնում,
Եվ այն, մյուս մասում սկիզբ առած գետը,
Չուզենալով օտար ծովերի մեջ թափվել,
Մոլորվում է այնտեղ ու ճահճանում...

...Օ, դժվա՛ր է ապրել մեզ արտասահմանում
Թեկուզ միա՛յն մատով...
Հեռվից իմ երկիրն է հմայում և գերում
Եվ ես, ասես ծանոթ արահետով,
Կամենում եմ դառնալ, դառնալ նրա՛ն փարվել,
Փարվել նրան, իբրև արդարության,
Փարվել նրան, իբրև այս աշխարհի խղճի՝
Ցուցամատիս վրա բերած հայցումնագիր հազար նոտա՛,
Բոլոր նրա՛նց կողմից, ովքեր չունեն կյանքում,
Այ՛ո, չունեն կյանքում այլ իրավունք,
Բացի քե՛զ, իմ երկիր, հավատալուց...
Բերած և այն հույսը, և այն հո՛ւյսը նաև,
Թե շտկվեն պիտի այն շեղումնե՛րն ամեն,
Որ դեռ մնացել են, քարտեզ, իբրև սև բիծ,
Իբրև բռնակալի յաթաղանի սպի
Քո անտարբեր դեմքի
Եվ... պատմության պղտոր հայացքի մեջ:

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ՎԵՐՋԻՆ ՓՈՍՏԻՑ

Բաց եմ անում օրվա լրագիր-թերթերը.
-«Հեռագրեր», «Լուրեր» և «Վերջին ժամ»,
Նորից հաղորդումներ «Վերջին փոստից»:-

-Ամերիկացիք անվերջ
Զինում են թուրքական և հունաց բերդերը,
Արյան մեջ ճողփում է Ինդոնեզիան,
Գներն են բարձրանում Անգլիայում սաստիկ:
Ֆունտ ստերլինգն այնտեղ
Ճգնաժամի պարապ ժանիքների ներքո
Բզկտվում է արդեն,
Մինչդեռ Եվրոպայի ավելի քան կեսում
Ահազանգի պես գոռ
Հնչում է զնգոցը դոլլարների...
Ամերիկացիք իրենց երկիրն են լրտեսում,
Որ բաց անեն ատյան
«Անհնազանդ անձանց» գոյության դեմ...
Գլորվել է գովված «դեմոկրատիան»,
Եվ զուսպ, ներողամիտ մի ժպիտով
Կանգ է առել լինչյան դատաստանի հանդեպ...

Իսկ ատոմյան ռո՞ւմբը,
Որով կամենում են ահաբեկել, անդարձ
Թաղել նոր խաղաղված աշխարհի հանգիստը,
Իսկ նոր պատերազմի ուրվակա՞նը...

Փակում եմ թերթերը զայրույթով մի արդար.
-Լսեցեք դուք, միստըր,
Լռեցե՛ք դուք, միստըր,
Բավակա՛ն է:

Ճիշտ է, մեր մարդկային բնությունը հաճախ
Կարծես մոռացկոտ է,
Մի՛ մոռացեք սակայն, որ խոսում է ձեզ հետ
Պատերազմում հաղթած ռազմիկը
Եվ ո՛չ թե վախկոտը:

Մի՛ մոռացեք սակայն.
(Այստեղ մոռացումը լուրջ վտանգ է),
Եվ հիշեցե՛ք, եթե մոռացկոտ եք,
Որ այս՝ նա է խոսում,
Ում հաղթական ձայնի արձագանքը
Դեռ չի մարել այնտեղ -
Գոթական շենքերի կամարների տակ սուր...

Մի՛ մոռացեք սակայն,
Որ այս՝ նա՛ է խոսում,
Որի ձեռքով վառված թեժ խարույկը
Տաք մոխիրի ներքո մխում է լուռ,
Եվ պահպանում է դեռ կայծեր հրի
Սաքսոնական թավուտ անտառներում,
Ալպիական լեռանց կատարներին:

Այդ հիշելով, միստըր,
Մոռացե՛ք ատոմյան ձեր արկերը,
Մոռացե՛ք արկերը, բավակա՛ն է...
Մենք, որ պատերազմը
Իր ողջ կենդանությամբ ճաշակել ենք,
Հաճույքով չենք դիտում
Կրկին մարմնավորվող նրա ուրվականը...

Ընդունեք այս, միստըր,
Ո՛չ թե սպառնալիք,
Այլ իբրև պարզ նոտա նրանց կողմից, որոնք
Մաքրեցին աշխարհից գերմանական արնոտ սվաստիկը...

Ընդունեցեք նաև այս խոսքերով՝
Հարկ լինելու դեպքում կրկին մարտնչելու
Եվ հաղթելու մեր վառ հավաստիքը...

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ՄԱՍԻՍՆԵՐԸ

Զրույց ռուս ճակատային բարեկամիս հետ

I
Հիշո՞ւմ ես,
Մարտերի և արյան մեջ մեր իսկ,
Երբ մենք մեր հողն էինք
Զենքով, ատամներով ու արյամբ պաշտպանում,
Հիշո՞ւմ ես,
Կարճատև այն պահերին,
Ռազմադաշտն էր երբ գեթ մի վայրկյան լռում
Ահեղ գոտեմարտի աղմուկներից դաժան,
Գտնում էի պահեր, որ քեզ պատմեմ նորից
Իմ աշխարհի մասին արևաշատ...

Սա՛ է իմ քաղաքը - երիտասարդ և ծեր -
Որ ծնվել է թեպետ ձիգ դարերի հեռվում,
Բայց հասակ է առել, հասունացել ինձ հետ,
Հասունացել ինձ հետ՝
Լոկ մի քառորդ դարում:

Սա՛ է Աբովյանը,
Այն փողոցը ահա,
Ուր ամեն սալաքար,
Եվ ասֆալտի փոշու յուրաքանչյուր հատիկ
Հազար գաղտնիք ունի իր շերտերում պահած:
Այո՛,
Թեկուզ մաշված այս քարաշեն պատից
Դու կարող ես քաղել պատմությունը մեր ողջ՝
Մըթնշաղից անտիկ
Մինչև այս օրերը հարատևող...
Նայի՛ր, ահավասիկ,
Տե՛ս - նա՛, որի մասին
Պատմել եմ քեզ այնքան ստեպներում անլեռ...
Սա՛, այս լեռը մթար,
Որին մենք կոչում ենք Արարատ կամ Մասիս,
Սա, որ երկփեղկված է, ճեղքված երկու մասի...
Խորհրդանշանն է սա մեր գոյության,
Եվ ոչ թե սոսկական ձյունոտ մի լեռ.-
Այսպես երկու մասի
Ճեղքված էր մեր սիրտը և հայրենիքը մեր...

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ՄԱՍԻՍՆԵՐԸ
II
Մենք հայ էինք ծնվել այս երկնի տակ, այստե՛ղ,
Մինչդեռ երկնքի տակ հայրենիքը հայի
Ամեն ծնվողի հետ ստանում էր նոր տեսք,
Փոփոխվում էր ընդմիշտ նա ամեհի
Այն թշնամու ձեռքով դաժան ու բազմադեմք,
Որ մերթ մի արքա էր ասորական,
Եվ սեպի պես մեր սիրտն էր մխրճվում,
Կրծում մեր քարերն իսկ՝ սեպագրով...
Մերթ մի հույն էր անտիկ -
Մագաղաթի ետև թաքցըրած իր թրով,
Մերթ փղերով զինված կրակապաշտ պարսիկ,
Որը քանի՜ անգամ ջանաց մոխրացնել
Մեր ինքնության հուրը իր ատրուշաններով...

Դարեր ի վեր այդպես բզկըտեցին նրանք,
Խլեցին մեր հողը, մեր հայրենին,
Առան մեր օջախից անձողներ ու կրակ,
Այրեցին մեր տունը նույն այդ հրով,
Եվ նույն հրդեհների - որպես կուռքի առաջ -
Գլխատեցին նրանք մեր հայրերին,
Երկիրը դարձնելով մի անտերունչ այրի...
Բզկտված ու բոկոտ, ծվատված ու վհատ -
Արյո՛ւն էր ծործրում նրա ամեն քայլից,
Արյո՛ւն, որ իր հետքը, իր դրոշմն է թողել
Մեր անցյալի՛, անվա՛ն, մեր պատմությա՛ն,
Եվ արնագույն մեր այս տուֆ քարերի վրա...

Բայց վերջում էր բախտը պահել սարսափելին.

Վերջում արևելյան մի բռնակալ
Բավական չէ նրա բարիքները տիրեց,
Բավական չէ նրա բորբ արյունը հագավ,
Իբրև սուլթանական բորբ ծիրանի,-
Մի գիշեր էլ հանկարծ՝
Ննջող ներքինու պես կեսգիշերին զարթնած
Օշարակի, օ՜, ո՛չ - ալ արյան ծարավից,-
Ուզեց մորթել ողջին, ջարդել և սպանել...

Ո՞վ է հարցնում՝ ինչո՞ւ.-

Որովհետև նրան, այդ սուլթանին,
Տերությունը իր ողջ -
Բալկաններից Աթենք և Աթենքից Հալեպ,
Եվ Հալեպից Մասիս - թվում էր մի հարեմ,
Ուր կարող էր շրջել կեղտոտ ու տարփալից,
Ուր կարող էր տիրել և սպանել...

Այդպես մի խոլ գիշեր
Նրա կնքահայրը - գերմանական արքան,
Իր մուսուլման սանին հասկացրեց,
Որ Հայաստանն, իբր, վեհափառ սուլթանին
Կամեցել է... մտքով դավաճանել
(Ակնարկել էր արքան ռուս ջահել ցարին):

Կյանքո՞ւմ, թե մտքի մեջ - միևնույն էր արդեն
Եվ որոշվեց նրան,
Ի շահ Վիլհելմ կայզեր, ի շահ մեծ սուլթանի,
Յաթաղանով մորթել...

...Այդ մե՛նք էինք, ընկե՛ր, այդ ժողովուրդն էր իմ,
Որին իր իսկ տան մեջ, իր սեփական հողում
Մորթում էին մի խաչ և մի կիսատ լուսին,
Մինչ միևնույն պահին ամբողջ Եվրոպայում
Դիվանագետները «ի փառըս Հիսուսի»,
«Հայկական հարցն» էին - իբրև մեծ պաս՝
Անլուծելի պահում...

Այդ մեկն էր Մասիսի զույգ կեսերից...

Մյուս կեսը սակայն -
Նույնքան անուժ, անհույս և վտանգված նույնքան,
Ապաստանեց Կարմիր Հոկտեմբերին:
Ի՞նչ իմանամ - գուցե հենց քո հայրը, ընկե՛ր,
Իր լայնարձակ ազատ ստեպներից
Եկավ և իմ հորը, որ մեռնում էր, փրկեց...

Սակայն նայիր հիմա
Նրան, որ իջնում է հանդիպակաց մայթից:-

Նա զավակն է նրա,
Այն խեղճ հայի որդին,
Որին սպանեցին իր անկողնում և կամ
Խաչեցին սեփական իր տան պատին,
Թաղեցին իր հերկած
Գարնանային ցանքսի ակոսի մեջ դեռ տաք...

Իսկ սա - հանձնվեց իր անօգնական բախտին,
(ինչ որ նրա մի զույգ ոտներն էին վտիտ),
Եվ - մինչդեռ ես այստեղ
Նորից հայ հողն էի հերկում արդար խոփով
Եվ ակոսին հանձնում վաղվա հունձքը մեր թանկ,-
Օտար և տոթակեզ երկնքի տակ
Անհույս պանդխտելով տարիներ ու դարեր,
Ջայլամի պես նա իր ձուն էր դնում
Օտար անապատի ավազներում,
Ավազներում և՛ տաք,
Ե՛վ... անարև:

Մինչդեռ ես մա՛րդ էի, քաղաքացի և հա՜յ,
Նա մարդ չէր, այլ պանդուխտ -
Մի բառ, որ չեմ կարող
Քո մայրենի լեզվով ճիշտ թարգմանել...

Պանդուխտ էր նա երեկ:-
Այդ՝ Մասիսն էր ճեղքված,
Այդ՝ մեր բախտի աղետն էր դարավոր,
Երբ ժողովուրդը մեր
Ամենուր էր թեկուզ, ամենուրեք սակայն
Ժողովուրդ չէր, այլ հայ, որ ահավոր
Տառապանքի, վշտի ծանրությունը սրտում,
Լոկ մի երազ ուներ անմարելի -
Վերադառնալ ի տո՛ւն,
Ի հայրենի՜ք...

Իսկ հայրենիքը մեր - նոր հայրենիքը մեր,
Որ փռված է ազատ այս երկնի տակ,
Որ փրկված է ընդմիշտ, որ փրկված է հավետ
Բոլոր ոսոխներից և սրերից մթար,-
Ընդունեց իր կորած, իր հալածված որդուն՝
Հողը խնդությունից համրացած մի մոր պես,
Իսկ ջրերը խայտող,-
Եվ փոխարեն նրա՛, և իրե՛նց տեղ նույնպես,-
Կարկաչներով ուրախ և ինքնագոհ ցայտով...

Այժմ հաշտ են թվում
Մեր հողն ու երկինքը, մեր բախտն ու ապագան
Մեր նոր և մեր միակ Հայաստանում.
Եվ ձուլված է թվում ճեղքված Մասիսն անգամ
Խնդությունից այս խոր ու բարձրանուն:

Այժմ քա՜ղցր է շրջել, մարտի ընկե՛ր, քեզ հետ,
Շրջել իմ հայրենի այս աշխարհի վրա,
Եվ հացի հետ նաև քեզ հետ սիրով կիսել
Խնդությունն այս վարար...

Շրջել խնդությունից շիկնած Երևանում,
Այգիներում մեր ճոխ, մեր արտերում անափ՝
Գալիք սպասումի երազներով հարուստ
Ու հույսերով կանաչ:

Շրջել Մասիսների հայացքի տակ հողե,
Այս ներգաղթած հայի աչքի առաջ,
Որ փրկված է ընդմիշտ արհավիրքի հողմից,
Եվ ընկե՛ր իմ, քեզ հետ Ռուսիային հղել
Երախտապարտ խոսքեր՝
Ծաղկած Հայաստանի, փրկված հայի
Եվ մտախոհ մեր այս Մասիսների կողմից...

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ՄԵՐ ԲԱԽՏԸ

ՏՈՒՆԸ

Ա.
Եվ Եփրատի ափին իմ տնակը այրվեց,
Մի բուռ մոխիր դարձավ հիմքի վրա,
Նրա միակ սյունը ծնկի նման ծալվեց,
Եվ գերանը ջարդվեց՝ մեջքի նման:

Ձեղունը՝ Եփրատի եղեգներից անթիվ,
Իբրև սև սուգ՝ մնաց սեմին փարված,
Լոկ մի ելուն մնաց կիսակործան պատից,
Աղոթող ձեռքի պես վեր կարկառված:

Շունը, չիմանալով այլևս ի՞նչ անի՝
Ոռնա՜ց, քինով հաչեց երկնքի դեմ,
Որտեղից նայում էր մի արյունոտ մահիկ՝
Հրաշքով սպասվող փրկության տեղ:

Շունը ոռնա՜ց դեռ տաք մոխիրների վրա,
Եվ Եփրատի ծանոթ եղեգնուտում,
Իմ հայրենի քամին ցավով սուլե՜ց, նվա՛ց
Աստանդական կյանքի երգը տրտում:

Բ.
Հետո ես փորձեցի տունս շինել դարձյալ
Իմ հրդեհված հոգու մի բուռ մոխրով.-
Մերթ Նեղոսի ափին, սֆինքսի աչքի տակ,
Ում գաղտնիքի՛ց անգամ իմ վիշտն էր խոր:

Մերթ հեռավոր Հինդում, Մեռյալ ծովի հանդեպ,
Ամեն մի ցամաքի, կղզու վրա -
Դամասկոսից Բեյրութ և Բեյրութից Աթենք
Ու Աթենքից մինչև Կալիֆորնիա:

Ես փորձեցի կրկին տունս վերաշինել,
Բայց... հայրենի հողից, ջրից հեռու
Ողջն անապատ թվաց... Զո՛ւր էր տան հիմք դնել
Անապատի փխրուն ավազներում:

Բայց ի՞նչ... Դարձի ճամփան փակ էր, երկիրն՝ հեռու,
Ամեն քայլափոխում - սահմանագիծ,
Ամեն ծովի վրա - կապույտ փականք՝ նեղուց
Եվ քաղաքից - քաղաք՝ նոր անձնագիր:

Իսկ ես մի մարդ էի անտո՛ւն, անանձնագիր
Անանձնագիր մի մարդ, պանդուխտ մի հայ,
Իր մարմնից զատված մի դեգերուն հոգի՝
Անկարող իր մարմնին կրկին դառնալ...

Գ.
Դադարել էր հոգիս հավատալուց վաղուց
Ամեն մի հրաշքի՝ այն օրից դեռ,
Երբ սեփական տան մեջ, իր հայրենի հողում
Ամբողջ մի ժողովուրդ սրով մորթվեց:

Երբ մազապուրծ սրից և մահերից ամեն,
Պանդխտելով ափեր խորթ ու հեռու,
Վերադարձի հույսը երկնքի չափ անմերձ
Եվ փրկության հույսը միֆ էր թվում:

Բայց... արդ տուն եմ շինում փեշերի տակ Մասյաց,
Հրազդանի ափի՛ն, Արտաշատո՛ւմ...
Նա հառնում է իբրև պատանեկան հասակ,
Իբրև վերադարձած երջանկություն:

Նա հառնում է այստե՛ղ... Չե՛մ հավատում բնավ
Որ իմ տան դեմ այսպես երջանկորեն խրոխտ
Մասիսներն են կարծես ձուլվում եղբոր նման,
Մասիսնե՛րը - վաղո՜ւց զատված օտար թրով...

Նա հառնում է այստեղ - պապերիս այն հողում,
Ուր ամեն ինչ այնքան նո՛ր է, աննախադե՛պ,
Որի վրա բախտի արեգակն է շողում
Հին աշխարհի մթան ու խավարի հանդեպ,

Որ թանկ է ինձ համար և՛ հայրենիք իբրև
Ե՛վ օթևան իբրև նոր մարդկության...
-Այդտե՛ղ է դարավոր երազն իմ առնում կերպ,
Իմ մայր Հայաստանում, Կրեմլի լույսի տակ...

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ԽՈՀ ՋԱՀԵԼՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ

I
Թարմությամբ է շնչում մեր մարմինը կայտառ,
Տանջում է մեզ հաճախ ավելցուկ կորովից.
Մկանների խաղից սուր խտուտ են զգում
Մեր բազուկներն առողջ...

Սիրում ենք մենք կարդալ
Աղջիկների հայացքը խռովիչ,
Նրանց ժպիտները, որոնք անբառ բառով
Զրուցում են մեզ հետ
Երազներից, սիրուց և գորովից...

Քայլից մեր կորովի - մայթերը ժպտում են,
Ժպտում՝ մերթ ծառերի կանաչ կատարներով
Ու մերթ խանութների ցուցափեղկով մաքուր.
Ժամի պես թռչում է, անէանում տարին,
Մինչ պատրաստ ենք կառչել ատամներով
Ուրախության անցնող ակնթարթից թեկուզ...

-Ջահել ենք մենք, այո՛,
Ինչպես որ չեն եղել տարեկիցները մեր
Ո՛չ մի երկնքի տակ, ո՛չ մի դարում...
Բայց լինելով առույգ, երջանիկ և առողջ,
Մենք անփույթ չենք եղել
Անգամ մեր մանկական տարիներում այն վառ.-
-Հանգամանքները մեզ հասուն են դարձրել
Կարծես մեր տարիքից ավելի վաղ...

II
Մեծ Հոկտեմբերն էր, որ մեզ սերմանեց,
Եվ առաջին ճիչը,
Մեր առաջին ճիչը
Անլսելի դարձավ այն խոլ կռիվներում,
Ուր թշնամին իբրև դժնատեսիլ անեծք
Կախվել էր մեր անմեղ օրոցքների վրա,
Մինչդեռ, իբրև բարի և փրկարար հուռութք,
Հնգճյուղանի աստղը
Իր բախտի հետ նաև մեր կյանքն էր պաշտպանում...

Մենք առաջինն էինք, որոնց մկրտեցին
Ո՛չ մյուռոնով թթված,
Այլ ռևոլյուցիայի ավազանում,
Եվ առաջին բառը, որ սերտեցինք,
Չէր կրկնված անուն,
Որով մորը, հորը, եղբորն են անվանում.-
Դեռևս քայլելով չորեքթաթիկ,
Մենք նախ շշնջացինք.
-Լենին պապիկ…

Մենք առաջինն էինք, որ մեր մոր ստինքից
Ներծծեցինք կարծես
Մոր կաթի հետ նաև հասուն խելք ու բնազդ,
Ու մեր մանկությունը անցավ և՛ մանկաձև,
Բայց յուրովի՛ այնքան,
Այնքան տարբե՛ր սակայն,
Որ հին սերունդներին թվար գուցե
Ո՛չ մանկություն բնավ...

Ի՞նչ էր հեքիաթների կրտսեր ու քաջ որդին
Նրա քեռու, իմ հոր և քո եղբոր առաջ.
Ի՞նչ էր հեքիաթների լուսավոր ու մթին՝
Իրար միշտ հակառակ աշխարհների
Ներհակությունը պա՜րզ և հասարակ -
Իրական աշխարհի ներհակության առաջ...

...Մեր խաղերն իսկ կարծես
Ձևված էին օրվա ահեղ անց ու դարձի
Եվ իրական կյանքի ներհակության վրա,
Երբ մենք փոշիներում նեղ փողոցի,
Այգիներում բերրի, արոտներում անբերք
Ո՛չ թե խաղում էինք «պահմտոցի»,
Այլ «մարտնչում» էինք «բուրժուի» դեմ...

Այսպես մենք մեծացանք ու ապրեցինք կյանքում,
Բայց դեռ չգիտեինք, թե ի՛նչ է «կյանք», «ապրել»,
Երբ ահավոր մահը մեզ հանդիպեց.-
...Տուն դառնալով «կռվից», փոշիներով «արնոտ»,
Դեռ առաջին անգամ մինչ այդ մեզ անծանոթ
«Ուրախություն» բառը նո՛ր միայն հասկացած
(Կռիվ-խաղում տարած մեր հաղթության պատվին),-
Ո՞վ չտեսավ արդյոք դառն արցունքի կաթիլ
Իր հոր արևախանձ քթարմատին,
Ո՞վ չլսեց արդյոք հեկեկանքը իր մոր.

-Ինչո՞ ւ:
-Մեռել է...
-Ո՞վ...
-Լենին պապին...

...Այսպես մեր հոգու մեջ կյանքը իրար խառնեց
Մեր առաջին վիշտը և առաջին խինդը,
Մեր առաջին վիշտը, որ մատներով քարե
Կմճտեց մեր սիրտը... սակայն բերեց նաև
Եվ առաջին միտքը.

-Ապրել ու պայքարել
Ինչպես Լենինն ինքը..

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ԽՈՀ ՋԱՀԵԼՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ
III
Իսկ նա պատվիրել էր նախ սովորել:

-Դպրո՛ց, ուսումնարա՛ն, գիրք ու հրա՛շք...
Մեր աչքերի առաջ միանգամից
Հանկարծակի իրեն դրսևորեց
Մի անծանո՜թ աշխարհ նո՛ւյն աշխարհի վրա:

Գալիքը մեր կյանքի
Հեռո՜ւ-հեռուներից մեզ երևաց արդեն,
Դրսևորեց իրեն պարզ ու որոշակի,
Երբ մեր առաջ կանգնեց անցյալի դեմ:

Մենք իմացանք արդեն,
Որ քարն իր ծավալով է ջուր արտամղում,
Ուստի հարկավոր է լինել ո՛չ թե թեթև,
Այլ մե՛ծ, ծանրաբարո՛ և ծավալո՜ւն:

Մենք իմացանք արդեն
Օրենքը հակադարձ բաղդատության.
Դու թո՛ւյլ լինես եթե՝
Ուժեղ պետք է լինի չար թշնամին քո տան:

Մենք իմացանք նաև,
Որ մենք ծնվել էինք, աշխարհ եկել
Ո՛չ լոկ մեր մայրերի արգանդից մերկ,
Այլ խավարից խարխուլ հին աշխարհի.-

Ուստի՝ նախ և առաջ մեզ օթևա՛ն էր պետք,
Հարկավոր էր կերտել դաստակերտնե՛ր քարից,
Հարկավոր էր կերտել գործարաննե՛ր բազում
Եվ քաղաքնե՜ր շինել պայծառ ու բազմամբոխ,
Քամել ու ամբարել բերք ու բարիք փարթամ,
Որ այնուհետ միայն մեր բերանում լեզո՛ւն
Եվ մեր կրծքի ներքո արդարացի խանդով
Սե՛րը, ցանկությո՜ւնը և տենչա՜նքը խայտար...

Եվ առաջին սերը մեզ շա՜տ ուշ այցելեց -
Պատանության փակվող դարպասների առաջ,
Քանզի կառուցման ու կերտման մոլուցքի մեջ,
Աննախադեպ մի նոր կյանքի համար
Պայքարի դիրքերում,
Կարծես ո՛չ ժամանակ և ո՛չ էլ ցանկություն
Ունեցանք մենք՝
Հույզերը անձնական,
Մեր զգացումները տեսնել և դիտելու...

Իսկ մինչ այդ, մինչ այն -
Նա մեր կրծքի ներքո միանգամից աճեց,
Հսկայացավ իբրև առասպելի մանուկ:
Բայց շատերը մեզնից
Մեկ ուրիշի առաջ դեռ այն չէին բացել,
Երբ անխուսափ դարձավ կամ այն կրկի՛ն գոցել,
Կամ նրա հետ մեկտեղ և միասին -
Մերթ այն իբրև ամուր զրահ հագած,
Մերթ զրահի ներքո՝ մեր կրծքի տակ փակած,-
Ելնել մեզ փրկելու չար օրհասից...

Նենգ թշնամին արդեն մեր դռանն էր հասել
Խաղաղ մեր շեները այրող իր առաջին ինքնաթիռով...
Ու մենք լուռ փակեցինք դասագիրքը մեր բաց,
Թողած դպրո՛ց, դասե՛ր,
Կիսատ թողած նաև խոստովանքը սիրո,
Ելանք ի մա՛րտ, գրո՜հ...

IV
Ջահելությունը մեր
Վրա հասավ կռվի թեժ դիրքերում,
Խրամատում խոնավ,
Մեր հայրենի տնից հաճախ այնքա՜ն հեռու,
Փրկության ու մահվան ակնթարթի առաջ:

Նա ծովերում թրջվեց և չխեղդվեց հազիվ
Ալիքներից գոռոզ և կատաղի,
Դուրս ելնելիս բերած մեջքի վրա
Ջրականի սպին, իսկ կոպերի վրա՝
Քարացած մրմուռը օվկիանոսյան աղի...

Թրջվե՜ց, օ, նա թրջվեց և ցամաքում՝
Քրտինքից ավելի իր արյունով,
Եվ չորացավ եթե՝ նա չորացավ անգութ
Բոցերից այն, հրից այն խոլ հրդեհների,
Որոնք իր հայրենի տունն էին ճարակում...

Ջահելությունը մեր...
Գնդակն առավ նրան և խոցոտեց,
Վառոդի ծուխն անգամ
Կարծրացավ կիսախանձ նրա թարթիչներին...
Տանկը նրան ոտնեց
Եվ արկերի անթիվ բեկոր-պատիճներից
Կերպարանքը նրա
Ոչ այն է թե կարծես նոր ծաղկատար դարձավ,
Ոչ այն է թե հանկարծ ընդմիշտ պեպենոտվեց...

Այո՛, տեսավ նա մահ, կործանում և ավեր
Ապրեց անկում, արյուն և արհավիրք,
Բայց ինքն իրեն երբե՜ք, երբե՛ք նա չդավեց
Եվ ինքն իրեն փրկեց օրհասական ժամին...

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

V
...Այսպես, պատերազմի սարսափները ապրած,
Ապրած զրկանքների, լարման պահեր,
Որոնց չէր դիմանա
Ուրիշ ոչ մի մկան, ուրիշ նյարդ ու ջիղ,-
Մենք քայլում ենք հիմա նորից առո՛ւյգ, ջահե՜լ,
Մենք քայլում ենք հիմա
Կեցվածքներով հպարտ և հայացքով վճիտ:

Մենք քայլում ենք հիմա
Եվ աշխատում, գործում և երազում նորից,
Եվ ժպտում ենք խաղաղ՝ նման մանկան,
Ու պատրաստ ենք անգամ
Մարող վերջալույսի երփներանգ գույներից
Նորից գծել ջահել կնոջ ու աղջկա
Կերպարանքներ թովիչ -
Հանդերձներով շքեղ, երերածուփ...
Ու պատրաստ ենք անգամ,
Առանց հարցընելու վաճառման գներից,
Նրանց համար գնել երկինքներ ու աստղեր,
Եվ դղյակներ՝ սիրո խորհուրդներով լեցուն...
Այո՛, ջահել ենք մենք,
Մեր մարմընով կայտառ, մեր սրտերով արի,
Մեր աշխարհո՛վ, հողո՛վ,ապագայո՛վ.
Ջահել ենք մենք, սակայն և միևնույն պահին
Կրած տառապանքով, մաքառումով, ցավով,
Անցած և դեռ գալիք փորձանքներից
Ո՛վ կարող է ասել՝ քանի՜ հազար դարի
Իմաստություն ու փորձ, զգոնություն մի սառն
Եվ տաք բոցկլտումներ ու ժայթքումներ դիզած...

Դո՛ւ, որ դարեր հետո
Փորձես պիտի կերտել մեզ արժանի արձան,
Դո՛ւ, որ լոկ գրքերի անկյանք արահետով
Կուզես մեր դեմքերը տեսնել պարզ ու պայծառ,
Հազարամյակների փոշիների տակից,-
Ուզում եմ քեզ օգնել, արվեստակի՛ց:

Պե՛տք չեն հղացումներ, գյուտեր տաղանդավոր,
Սլացումներ ըմբոստ ու կեցվածքներ խրոխտ,
Նույնպես անթեք գլուխ, համառ ծնոտ պետք չէ՛:
Աշակերտի նման
Դուք մեր դեմքը միայն... պատճենեցե՛ք:
Նա ամե՜ն ինչ կասի իր գծերով -
Եվ այնքա՜ն հասարակ,
Եվ այնքա՜ն անսովոր:

Պատվանդանի վրա
Պետք չէ փորագրել ո՛չ մի անուն:
Առանց այդ էլ պիտի մեզ ճանաչեն նրանք:

Ուրիշ այդ ո՛ր դարում,
Ուրիշ ո՛ր աշխարհում
Կա՛ր, կարո՛ղ էր լինել մի այսպիսի սերունդ -
Հավերժորեն կայտա՛ռ, երիտասա՜րդ,
Եվ միևնույն պահին՝
Իմաստությամբ, փորձով, տառապանքով հարուստ...

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ԿԱՆՑՆԵՆ ՕՐԵՐՆ ԱՅՍ

Կանցնեն օրերն այս և մենք նրանց հետ,
Մեր կյանքն ու դարը անցյալ կդառնան,
Եվ ինչ որ մենք ենք անվերջ անրջել՝
Մեր երազանքին մեր կյանքը խառնած,
Ինչի համար մենք տառապել ենք խիստ
Եվ պայքարել ենք ու ձգտել արյամբ,
Կտրվի նրանց անարյո՛ւն, հանգի՛ստ,
Կդառնա կենցաղ ու պարզ առօրյա...

...Ես տեսնում եմ պարզ - մանուկ մի արթուն,
Թեքված պատմության իր գրքի վրա,
Վերացած դեմքով իր դասն է սերտում:
Մեր դարն է փռվել նրա աչքի դեմ -
Գաղտնիքները՝ բաց և վերքերը՝ փակ...
Նա մեզ տեսնում է մշուշի միջից
Իր խոր աչքերի հայացքով վճիտ
Եվ սարսռում է զարմանքից մի պահ:
Անուններն է մեր նա սիրով սերտում,
Մտքում պահում է հին թվականներ.-
Երբ շահել ենք մենք մի դաժան մարտում
Եվ թշնամուն ենք մեր հողից վանել...
Երբ մաքառել ենք հավատով անմար,
Ջանացե՛լ, տքնել կամքով մի խորին,
Եվ կործանել ենք՝ կառուցման համար,
Եվ կառուցել ենք անկործանելին...

Նա ապրում է մեր լարումը կրկին,
Ե՛վ հավատում է, և՛ չի հավատում
Մեր այս օրերի պատմության գրքին
Եվ գոյությանը, կյանքին ամենքի,
Որոնց անունն է նա սիրով սերտում...

*
Անցյալ կդառնան մեր օրերն այս թեժ,
Ու մենք - այսօրվա պարզ քաղաքացի -
Կթվանք այն ժամ պաշտելի հերոս...
Եվ մանուկներին, նորածիններին
Կմկրտեն մեր պարզ անուններով...

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ԳԱՐՆԱՆԱՅԻՆ

I
Ծավալվել ես, գարո՛ւն, ողջ աշխարհի վրա,
Բացել ես ինքդ քեզ, բացվել ինքդ քո դեմ՝
Նման մի խոր երգի - անհղացում գրված -
Որ միշտ նո՛ր է թվում, թեպետ անգիր գիտեն:

Քո պարգևած պայծառ ու խոր խլրտումից
Հողը հիմա ծա՛նր՝ գոլորշով է շնչում,
Գետերն են դուրս ելել իրենց նախկին հունից,
Մինչդեռ թռչունները՝ հին բներն են թռչում:

Բացել են ծառերը իրենց թերթերն ի լույս,
Կանաչներն են ծփում անսահման ու անծիր,
Եվ քո տաքուկ շնչից, քո ներշնչած սիրուց
Աղբյուրներն են երգում նման քա՜ղցր լացի:

Ծավալվել ես այսպես ողջ աշխարհի վրա
Բացե՜լ ես ինքդ քեզ, բացվել ինքդ քո դեմ,
Նման այն խոր երգին - անհղացում գրված,
Որ ինձ նո՜ր է թվում, թեպետ անգիր գիտեմ...

II
Սաղարթների վրա ծիծառներ կան հիմա,
Գարնան շունչ կա հիմա, բուրմունք անուշ.
Ծաղիկներն են լռում, իբրև մի խոր իմաստ,
Որ զուլալ աղբյուրն է լոկ թարգմանում:

Ու արոտներում խլրտում կա հիմա,
Փողոցներում խայտանք ու եռուզեռ...
Տարբեր հուզանք ունի հիմա ամե՜ն մի մարդ,
Բայց միևնույն պահն է ողջը հուզել:

Վարարումով վայրի սիրտս լի՜քն է հիմա,
Սիրտս լի՜քն է հիմա, լի՛՝ լալու չա՜փ...
Եվ պահում է լեզուս մի անթարգման իմաստ
Իր խո՜ր, հուզումնավո՛ր լռության տակ...

III
Փողոցների վրա քո խայտանքն է կախվել,
Լո՜ւռ տարածվել ամեն մայթի վրա,
Փակ պատուհանները քո տաք շնչին բախվել,
Երկփեղկվել են, գարո՛ւն, սրտի՜ս նման:

Այնպես քա՜ղցր է զգալ թևածումդ, գարո՛ւն,
Այնպես քա՜ղցր է ապրել հուզանքդ պերճ,
Որ խայտում է իմ մեջ իբրև բոսոր արյուն,
Շարժվում սրտիս խորքում, երակիս մեջ:

Ես ուրա՜խ եմ, գարուն, ուրա՛խ՝ խնդալո՜ւ չափ,
Բայց սրտիս մեջ ցավ կա՝ լուռ լացի՜ պես...
Բախվել է քո շնչին պատուհանը իմ փակ
Ու երկփեղկվել, գարո՛ւն, իմ սրտի՜ պես...

IV
Գարո՛ւն, նույնն ես նորից, նո՛ւյնն է խայտանքդ անուշ.-
Նորից զգում եմ ես ծանրությունը սրտիս...
Դու հուզում ես, գարո՛ւն, իբրև ծանոթ անուն,
Որ մոռացվել մի պահ, արդ հիշվում է կրկին:

Բա՛ց է սիրտս հիմա, գարո՛ւն, քո շնչի դեմ.
Ե՜կ, ողողի՛ր սիրտս քո խնդությամբ պայծառ,
Ե՜կ, մոտեցի՜ր, որ քեզ մոտի՜կ զգամ, դիտեմ
Իբրև մեռած ընկեր՝ կրկին կենդանացած...

Այնպես ծա՜նր է հիմա առանց նրա ապրել,
Գարո՛ւն, քո խայտանքը այն աշխարհի վրա,
Որի գարնան համար նա իր կյանքը դրեց՝
Իբրև մի երգ սիրո - կարմիր արյամբ գրված...

Նո՛ւյնն ես նորից, գարո՛ւն, նո՜ւյնն է խայտանքդ անուշ.-
Նորից զգում եմ ես ծանրությունը սրտիս...
Դու հուզում ես, գարո՛ւն, իբրև ծանոթ անուն,
Որ արցունք է կորզում՝ երբ հիշվում է կրկին...

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ԽԱՂԱՂՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՀԱՂԹԱՆԱԿ

Ճերմակել է նորից աշնան դաշտը դեղին-
Կրկին ձյունն է իջնում անհունորեն խաղաղ,
Ամեն աղմուկ ու ճիչ թվում է անտեղի,
Անհարիր է թվում ամեն մի աղաղակ...

Սակայն գիտես, որ այս խաղաղության ներքո -
Անհարազատ, օտար աշխարհներում,
Ինքն իրենից հոգնած, ինքն իրենից դժգոհ
Մի մութ փոթորիկ է գաղտնի հևում:

Գիտես, որ աշխարհում - քո աշխարհից հեռու,
Որքան էլ որ ձմռան երկինքն է անկայծակ,
Կայծակներ են սակայն պահվում մութ ամպերում,
Որպես գալիք կռվի բոցահարույց կայծհան:

...Սակայն գիտես նաև, որ ձմեռից հետո
Իր հաղթական տոնով միշտ մայիսն է գալիս,
Որ արկերով դաժան և վառոդի ծխով
Չի ընդհատվում երբեք շունչը դարի:

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ԴԱՐԸ

Դարն այս, ուր ամեն ինչ գիտակցված է, օ՛, խի՜ստ,
Եվ ընթանում է միշտ ո՛չ ակամա,
Ուր գոյության համար չկա միջին ուղի,
Ուր միմիայն պետք է ընտրել կամ ա՛յս՝ կամ ա՛յն,-

Դարն այս և ի՛մ մեջ է, և քո՛ մեջ է - մե՜ր մեջ.
Նրա ծնունդն ենք մենք, նրա արյունն ենք թանկ,
Եվ չենք կարող երբեք մեր հոգու մեջ մեղմել
Ա՛յն, ինչ ժառանգել ենք մենք սրությամբ:

Թեթևության համար դարը մեզ չի ներում,
Ինչպես որ չենք ներում ինքներս մեզ.-
Սո՛ւր է դրված հարցը լինել-չլինելու...
Մենք, որ լինելու ենք՝ լինենք ծա՜նր և մե՛ծ:

Եվ հասկանանք, սի՛րտ իմ, ինչ մե՛զ է վիճակվել,
Որքան ծա՛նր է, դժվա՛ր, նույնքան թա՛նկ է, անգի՛ն,
Եվ եթե մեզ պահենք թեթևամի՛տ, անգե՛տ,-
Առա՛նց խնայելու դարը մեզ կապտակի...

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ՀՐԴԵՀՆԵՐԻ ԼԵԶՈՒՆ

Ես բոցերի լեզուն չեմ մոռանա բնավ:
Հրդեհային բառի հրե լեզուն,
Երբ երկինքը իր լայն անեզրության վրա
Փոխանցում էր խոսքեր հակիրճ ու սուր:

Մարտի թոհ ու բոհում, շառափի մեջ կռվի,
Երբ խոսքն անկարող էր, անզոր՝ լեզուն,
Երբ թնդանոթն անգամ իր որոտով հեռվից
Ոչ թե խոսո՛ւմ էր պարզ, այլ կակազում:

Երբ նահանջում էինք մենք մի ծանր պահի
Եվ սկսում էին շան պես հաչել
Թշնամու զենքերը, որ մեզ մատնեն ահի,-
Երկինքը հայտնում էր. «Կանգնե՛ք, քաջե՛ր»:

Այդ՝ մի գյուղ էր գուցե - կերոնի պես այրված,
Գուցե մի գործարան՝ քուրայի պես,
Գուցե անտառ վայրի, գուցե մի թանգարան՝
Իր գույների փայլի պերճության մեջ:

Այդ՝ հրդեհի խոսքն էր երկնի վրա լազուր,
Հասկանալի, սակայն և անթարգման,
Հրի հրամանը, բոցի անզուսպ լեզուն,
Անխախտ մեր դեվիզը՝ կամ կյա՛նք, կամ մա՛հ:

Իսկ երբ երթի փոշին լուսածիրի նման
Արդեն թշնամական հորիզոնի վրա՝
Ելնում ու ծածկում էր ամենայն ինչ,
Ազդարարում էր նա - «Առա՜ջ, դեպ ի՛նձ»:

Եվ երբ անցնում էինք քաղաքներից-քաղաք,
Մեր հաղթության ուրախ ժխորի մեջ
Նա մի վերջին անգամ հորիզոնում շողաց,
Կայծագրեր. «Դադա՛ր: Հաղթությո՛ւն: Վե՛րջ»:

Այդ՝ վերջին բոցի մեջ պատերազմն էր այրվում,
Մոխրանում էր կռվի մոլուցքը թեժ՝
Իր իսկ հրախաղով իր մահն ազդարարում,
Իր երկնքի ներքո, իր որջի մեջ...

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ես բոցերի լեզուն չե՛մ մոռանա բնավ,
Հրթիռային խաղի թովիչ լեզուն՝
Լենինի դամբանի հավերժության վրա,
Հրապարակում Կարմիր, Կրեմլի շուրջ...

*
Խաղաղության հուրը վառվում է մեղմուրախ
Հիմա ամե՜ն տան մեջ մեր աշխարհում:
Մենք բոցերի լեզուն չե՛նք մոռացել, բնա՛վ -
-Զգաստությո՜ւն է նա թելադրում:

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ՈՐԴԻՆ

Նա անգո՛ւթ էր կռվում, գոտեմարտում՝ դաժան
Մոլեգնորեն էր նա ոսոխներին ջարդում,
Թշնամու դեմ չուներ խղճմտանքի նշան,
Ու բարության նշույլ չուներ սրտում:

Եվ նա մի օր ընկավ մահով հերոսական,
Թշնամու շարքերում - մեր դիրքերից հեռու...
Սակայն մահից հետո նրա մայրը, երկա՜ր,
Դեռ շարունակ որդուց նամակ էր ստանում...

...Պառավն ինչպե՞ս զգար, ո՞նց հասկանար արդյոք,
Որ զինվորը դաժան, նո՛ւյն իր բարի որդին,
Գոտեմարտից առաջ իր սեփական ձեռքով
Բացիկներ էր գրել ու նամակներ անթի՜վ...

Եվ մինչ ուրախության զուլալ իր արցունքով
Սփոփվում էր մայրը, որ ապրում է որդին,
Ռուս մուժիկ մի ծեր, դողդողացող ձեռքով,
Վշտի արտասուքը քթարմատին,-

Ծրարների վրա նո՛ւյն հասցեն էր գրում,
Միայն... միշտ դնելով նոր ամսաթիվ...

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ԼԵԳԵՆԴԸ

Նա ծնվել էր այնտեղ, ուր կան լեռներ ժայռոտ,
Ուր քարափներ, կիրճեր, անտառներ կան,
Ուր ամեն քար այնպես մտերի՛մ է, ծանո՜թ,
Ամեն խութ՝ ժպտադեմ, ամեն թուփ՝ բարեկամ:

Ուր միակ թշնամին գարնան սելավն է ժանտ,
Որ սրբում էր - տանում ջրաղացը հացի,
Չթողնելով ձորում ուրիշ այլ մի նշան
Քարաշեղջից կախված նավախելից բացի:

Նա ծնվել էր այնտեղ - լեռնաշխարհում հայոց,
Ժայռաքարից կերտված մի հին տնում,
Բայց մարտնչեց, ընկավ - ընկավ իբրև հերոս
Ռուսական անափ տափաստանում:

Նույն հեղեղն էր վայրի, նույն սելավը դաժան,
Որ ուզում էր ողջը սրբել, քանդել՝
Հեռավոր Բեռլինից մինչև Կովկաս հասած,
Հեղեղ, որ ո՛չ ջրով, այլ արյամբ էր հորդել:

Նա մարտնչեց, ընկավ անափ տափաստանում,
Ուր քար չկա և ուր հողն է ավազ,
Որ այստեղ, քարաշատ, ժայռոտ Հայաստանում
Նրա ջրաղացը հայոց ցորենն աղա...

Հայոց ցորենն աղա, աղա հատի՜կ-հատի՜կ,
Առատ - ստեպների ավազի չափ,
Եվ ջրերի՛ն, ժայռի՛ն, նավախելի՛ն պատմի
Նրա կյանքի մասին... արդեն լեգենդ դարձած...

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ՀԱՐԱԶԱՏՆԵՐ

Հարազատնե՛ր,
Ես չմեռա, ես մնացի նորից կենդան,
Ես ապրեցի ձեզնից հետո...
Հարազատներ, որ թաղված եք մայր հողի տակ,
Հարազատնե՛ր:

Ես տեսա այն, ինչ դուք տեսաք-
Դեմքը մահի,
Բայց ընկնելով անժամանակ,
Դուք չտեսաք՝ ինչ տեսա ես -
Մարտից հետո եկավ ապրի՛լ, եկավ Մայի՜ս,
Եկավ Մայի՛ս ու հաղթանա՛կ:

...Հարազատնե՛ր,
Ես ի՞նչ երգով ձեզ ետ կոչեմ,
Իմ՝ զինվորի ձայնը խուլ է, մինչ սիրտն է խոր...
Հարազատնե՛ր,
Կրկին ստեպն է կանաչել,
Որ խեղդվել էր թնդանոթի թանձր ծխով:

Կրկին հիմա խարտիշահեր կազակուհին,
Շրջելով նույն ստեպներով,
Հանկարծակի հիշում է սուր կատակ մի հին,
Որ ձեզանից մեկն է ասել նրան մի օր,
Ու ինձ նման՝
Չի իմանում ժպտա՞, թե՞ լա...
Եվ շշնջում է միայն.

Հարազատնե՜ր...

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ՄԵՐՈՆՔ

Այդ բառը արդյոք ե՞րբ ծնվեց կյանքում:-

-Գուցե այն պահին, երբ անակնկալ
Վերևից մի արկ աննկատ ընկավ
Եվ անմեղ խաղով տարված մի մանկան
Սպանեց մթնում:

Գուցե այն պահին, երբ վառվող մի տուն,
Չայրելու համար տունը դրացի,
Սեփական ցավի մոխիրը սրտում՝
Հրի շշուկով շշնջաց տրտում.
-Այդ օտարներն են, դու զգուշացի՜ր:

Եվ գուցե այն ժամ, երբ թշնամին ժանտ,
Հարբած իր արյամբ և մեր բերքերով,
Նահանջի մատնեց մեզ ծանր մի ժամ
Եվ այրված տունը դրացուն ասաց.
-Դեռ կգա՛ն մերոնք...

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ

Նրա՛նք, որոնց հետ ես պայքարել եմ մարտում,
Ապրել նահանջ, գրոհ և հաղթություն պայծառ,
Նրա՛նք, ովքեր սակայն, ավա՜ղ, չդարձան տուն,
Երբ աղետը կանխվեց, ու վտանգը անցավ,-

Նրա՛նք - բազմակերպար, նրա՛նք - բազմալեզու,
Տարբեր հողո՛վ, ջրո՛վ, տարբեր գույնո՛վ անգամ,
Սակայն որոնց շրթից նույն գալիքն է խոսում,
Որպես սրտագիտակ և հարազատ թարգման,-

Նրանք ներս են գալիս առանց բախմա՛ն, անձա՛յն,
Երբ հյուրընկալ, ծանոթ իմ սենյակում
Լռությունը, իբրև անձեռակերտ արձան,
Կիսաբաց գրքերի նիրհն է հսկում:

Երբ նստած եմ լինում հոգնատանջ ու տխուր,
Ինքս ինձնից դժգոհ, չվաստակած,
Երբ տենչած երգի տեղ՝ հովն է դուռս բախում
Ու կորչում է, իբրև ծաղր ու կատակ...

Իբրև ջերմ ներշնչանք և հղացում հարուստ
Այցելում են նրանք հենց այդ պահին հանկարծ,
Իրենց ներկայությամբ անխոս հրամայում,
Պահանջում են ինձնից իրենց երգը չերգած:

Երգն այն, որ ծնվել է խոնավ խրամատում,
Ջերմել հայրենի տան հրդեհներից,
Ահագնացել նրանց հաղթական ու հատու՝
Ողջ Եվրոպան չափած ոտնաձայնից...

***

Նրանց փառքով, ինչպես իմով փառավորված,
Աչքս հառած նրանց անցած ճանապարհին՝
Ես ապրում եմ թեկուզ տենդով ամենօրյա,
Աննախադեպ կյանքով ու խնդությամբ գալիք:

Թեկուզ մաքրվում է, սիրտս սրբագործվում
Նրանց թափած արյան անեղծությամբ,
Եվ չծնված երգս նրանց արյամբ օծվում,
Նրանց արյան նման դառնում է թանկ,-

Բայց դժվար է դառնում մարմին տալ այդ երգին,
Անմահության երգին տալ հնչյուն ու բարբառ,
Եվ ես տվայտելով՝ մռայլվում եմ կրկին
Անզորության տանջող գիտակցությամբ:

Իսկ այդ պահին նրանք այցելում են զվարթ.
Ինչպես հաղթանակած մարտից հետո,
Եվ հայացքո՛վ, ժպտո՛վ, խոսքերո՛վ անվհատ
Փարատում են հոգիս կասկածներից պղտոր:

Ասես ասում են ինձ եղբայրորեն զվարթ.
-Եղիր նույնքան համառ, որքան մարտում,
Մի՛ վարանիր, ընկեր, մի՛ երկմտիր բնավ,
Այլ կերպ չէինք հաղթի և չե՛ն հաղթում:

Զգա շունչը դարի երակներո՜վ, արյա՛մբ,
Մեր արյան պես եղիր վառ ու անմեռ,
Հիշի՛ր, որ միասին մենք փրկել ենք համայն
Աշխարհի բախտը և կփրկենք դեռ:

Հիշի՛ր և փառ՜ք տուր մեզ, ընկածներիս բոլոր,
Փա՛ռքը երգիր նաև ապրողներիդ,
Եղիր երգի մեջ էլ, ինչպես մարտում՝ հերոս:
Սիրի՛ր, բայց թշնամուն մտաբերի՜ր:

Երգիր խրո՛խտ ու վե՛հ, ինչպես մարտի պահին
Եվ փխրո՜ւն՝ տուն հղված նամակի պես,
Եվ որդուն սպասող մոր պես մեղմ ու բարի,
Եվ զինվորի նման պարզ ու անկեղծ...

Երգի՛ր, բայց կռվե՜լը... չմոռանա՜ս, ընկե՛ր,
Ա՛յդ են մեռածները...
Այստեղ ահով
Ընդհատում եմ նրանց այս խոսքը բոցարյուն,
Եվ գոչում երդումի նման հանդիսավոր.

-Ո՛չ, այդ անմահներն են հրամայում...

ԱՆՄԱՀՆԵՐԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ ԵՆ | Переходов: 0 | Дата: 16.02.2011